قطب‌های زمین همواره به‌عنوان سردترین نقاط سیاره شناخته می‌شوند، اما شرایط جغرافیایی و اقلیمی منحصربه‌فرد آن‌ها تفاوت‌هایی قابل‌توجه در دما ایجاد می‌کند. در این مقاله، به این پرسش می‌پردازیم که قطب شمال سردتر است یا قطب جنوب چرا؟ همچنین سردترین دمای ثبت‌شده در این مناطق، از جمله رکورد سرمای شدید در قطب شمال و دلایل پشت این اختلاف‌ها را بررسی خواهیم کرد.
قطب شمال سردتر است یا قطب جنوب چرا؟
قطب جنوب سردتر از قطب شمال است و دلایل اصلی آن به تفاوت‌های جغرافیایی، محیطی و اقلیمی بین این دو قطب مربوط می‌شود:
1. ارتفاع زمین
- قطب جنوب بر روی یک قاره به نام قاره‌ی جنوبگان قرار دارد که پوشیده از یخ‌های بسیار ضخیم است. میانگین ارتفاع سطح قاره حدود 2300 متر بالاتر از سطح دریاست. ارتفاع بیشتر باعث کاهش دما می‌شود، زیرا دما با افزایش ارتفاع کاهش می‌یابد.
- اما قطب شمال بر روی اقیانوس منجمد شمالی قرار دارد که پوشیده از یخ شناور است و سطح آن نزدیک به سطح دریاست. به همین دلیل، ارتفاع پایین‌تر باعث می‌شود دمای قطب شمال نسبتاً بالاتر باشد.
2. محیط اطراف
- قطب شمال توسط اقیانوس احاطه شده است. آب اقیانوس نقش عایق حرارتی را ایفا می‌کند و بخشی از گرما را حفظ می‌کند، حتی زمانی که سطح آن یخ زده است.
- قطب جنوب توسط خشکی احاطه شده است. زمین سریع‌تر از آب سرد می‌شود و وجود یخچال‌های وسیع باعث کاهش بیشتر دما می‌شود.
3. زاویه تابش خورشید
- هر دو قطب تابش مستقیم خورشید را دریافت نمی‌کنند، اما در قطب جنوب تابش خورشید به دلیل عرض جغرافیایی بالاتر و زاویه تابش کمتر، حتی ضعیف‌تر از قطب شمال است.
4. جریان‌های هوایی و دریایی
- قطب جنوب توسط یک سیستم قوی از بادها و جریان‌های اقیانوسی به نام جریان قطب جنوب (Antarctic Circumpolar Current) از سایر مناطق زمین جدا شده است. این جدایی باعث می‌شود گرمای کمتری از مناطق دیگر به این قاره منتقل شود.
- قطب شمال این جدایی را ندارد و جریان‌های دریایی و هوایی از مناطق گرم‌تر می‌توانند کمی گرما به آن منطقه بیاورند.
نتیجه:
به دلیل این عوامل، دماهای ثبت‌شده در قطب جنوب بسیار پایین‌تر از قطب شمال است. برای مثال:
- در قطب جنوب، کمترین دمای ثبت‌شده حدود -89.2 درجه سانتی‌گراد است.
- در قطب شمال، کمترین دمای ثبت‌شده معمولاً به حدود -50 درجه سانتی‌گراد می‌رسد.
سردترین دمای قطب جنوب
برای اینکه بفهمیم قطب شمال سردتر است یا قطب جنوب چرا؟ بهتر است سردترین دمای این دو قطب را تحقیق کنیم. سردترین دمای ثبت‌شده در قطب جنوب و در کل زمین 89.2- درجه سانتی‌گراد بوده است. این دما در تاریخ 21 ژوئیه 1983 در ایستگاه پژوهشی وُستوک (Vostok Station) که توسط روسیه اداره می‌شود، ثبت شد.
ثبت‌های دیگر:
مطالعات ماهواره‌ای در سال‌های اخیر نشان داده‌اند که دما در برخی از نقاط غیرمسکونی قطب جنوب، به‌ویژه در یخچال‌های شرقی، ممکن است حتی به حدود -98 درجه سانتی‌گراد نیز برسد. این دماها با ابزارهای ماهواره‌ای تخمین زده شده‌اند و توسط ایستگاه‌های زمینی تأیید نشده‌اند.
سردترین دمای قطب شمال
دمای هوای سردترین نقاط در مرکز اقیانوس منجمد شمالی، جایی که یخ‌های شناور قطبی غالب هستند، به طور معمول به حدود -50 درجه سانتی‌گراد در زمستان می‌رسد. سرمای شدیدتر در خشکی‌های اطراف مانند سیبری یا شمال کانادا رخ می‌دهد.
سردترین دمای ثبت‌شده در قطب شمال حدود -69.6 درجه سانتی‌گراد بوده است. این دما در تاریخ 6 فوریه 1933 در منطقه‌ای به نام اوییمیاکون (Oymyakon) در سیبری، روسیه ثبت شد. اوییمیاکون به‌عنوان یکی از سردترین نقاط مسکونی روی زمین شناخته می‌شود.
در مجموع، قطب شمال از نظر دمای مطلق به‌اندازه قطب جنوب سرد نمی‌شود، زیرا:
- اقیانوس منجمد شمالی گرما را بهتر نگه می‌دارد.
- قطب شمال بر روی آب قرار دارد، نه خشکی مرتفع.
نتیجه گیری
پاسخ کوتاه این است که قطب جنوب به‌مراتب سردتر از قطب شمال است. این تفاوت دما به عوامل متعددی برمی‌گردد. قطب جنوب روی قاره‌ای به نام جنوبگان قرار دارد که ارتفاع بالایی دارد و پوشیده از لایه‌های ضخیم یخ است، در حالی که قطب شمال بر روی اقیانوس منجمد شمالی واقع شده است و یخ‌های شناور آن گرمایی نسبی از آب اقیانوس دریافت می‌کنند. علاوه بر این، قطب جنوب به دلیل موقعیت جغرافیایی و جدا بودن از جریان‌های گرمایی مناطق دیگر، سرمای بیشتری را تجربه می‌کند. این ویژگی‌ها باعث می‌شوند دمای قطب جنوب حتی در روزهای تابستان نیز بسیار پایین‌تر از دمای قطب شمال باشد.
