بیماری هیداتید، اکینوکوکوز کیستیک یا کیست هیداتید یک عفونت انگلی است که توسط کرم نواری ایجاد میشود. میتواند باعث رشد کیست در کبد و سایر اندامها شود. این عفونت بیشتر در مناطق روستایی که در آن مردم دامپروری میکنند شایع است.
بیماری هیداتید چیست؟
یک عفونت انگلی است که توسط تخم کرم نواری ایجاد میشود. کرمهای نواری معمولاً در میزبانهایی مانند گوسفند و سگ زندگی میکنند.
در اثر ورود تخمهای انگلی به نام Echinococcus granulosus به بدن به وجود میآید. کرم نواری اکینوکوکوس بین 3 تا 6 میلیمتر طول دارد و عرضی معادل نیم میلیمتر دارد.
متاسفانه این کرم به غشای مخاطی میچسبد و پس از 8 هفته بالغ میشود. عمر هر انگل حدود 5 ماه است و در این زمان بهسرعت تخمگذاری میکند.
اگر انسان به طور تصادفی هر چیزی که آلوده به انگل است بخورد و یا بنوشد، ممکن است به این بیماری مبتلا شود. بیماری هیداتید که اکینوکوکوز کیستیک یا هیداتیدوز نیز نامیده میشود، باعث ایجاد کیست مواد پر از مایع در کبد، ریه و یا سایر اندامها میشود. کیست هیداتید در صورت عدم درمان میتواند منجر به عوارض جدی برای سلامتی شود.
این بیماری بهویژه در میان افرادی که گوسفند یا دامهای دیگر پرورش میدهند و همچنین سگ دارند رایج است. گوسفند میزبان اصلی انگل است و سگها با خوردن یک گوسفند آلوده به انگل مبتلا میشوند. خطر ابتلا به بیماری هیداتید در موارد زیر افزایش مییابد:
- نگهداری از سگهای آلوده
- فضای مشترک با سگهای آلوده
- زندگی در محیط غیربهداشتی
- ذبح گوسفند یا سایر دامهای آلوده برای غذا
علائم بیماری هیداتید
بیماری هیداتید ممکن است برای چندین سال هیچ علامتی ایجاد نکند. اما با رشد کیستهای هیداتید در کبد، ریهها یا سایر اندامها ممکن است مواردی را نشان دهند که شامل:
- مدفوع خونی
- سرفه
- ناراحتی در شکم یا قفسه سینه
- کهیر یا بثورات پوستی
- زردی پوست
- توده
- حالت تهوع و استفراغ
- تنگی نفس
- کاهش وزن
عوارض بیماری هیداتید
کیستها میتوانند بهاندازه کافی بزرگ شوند تا از عملکرد صحیح اندامهای آسیبدیده جلوگیری کنند. همچنین میتوانند پاره شوند که همین موضوع میتواند منجر به عوارض تهدیدکننده زندگی شود. علائم پارگی کیست هیداتید عبارتاند از:
- آنافیلاکسی (واکنش آلرژیک جدی)
- درد شدید شکم
- مرگ ناگهانی
بیماری هیداتید چگونه منتقل میشود؟
افراد در صورت تماس با مدفوع سگ حاوی تخمهای انگل ممکن است به بیماری هیداتید مبتلا شوند. باگذشت زمان، انگلها بزرگتر شده و به کیست تبدیل میشوند. انتقال میتواند از طریق:
- نوشیدن آب آلوده
- خوردن خاک آلوده موجود در سبزیجات
- گوشت آلوده
آیا بیماری هیداتید مسری است؟
بیماری هیداتید مسری نیست، به این معنی که از طریق تماس فردبهفرد سرایت نمیکند؛ بنابراین شما نمیتوانید با لمس کردن یا قرار گرفتن در نزدیکی فردی که به آن مبتلا شده به این بیماری مبتلا شوید. فرد باید انگل را بخورد تا به عفونت مبتلا شود.
تفاوت بین اکینوکوکوز کیستیک و اکینوکوکوز آلوئولار چیست؟
اکینوکوکوز آلوئولار (AE) نوع دیگری از عفونت انگلی است که توسط کرمهای نواری از جنس Echinocococcus ایجاد میشود. اما AE معمولاً از طریق روباه و کایوت به انسان منتقل میشود نه گوسفند.
AE از اکینوکوکوز کیستیک (CE) جدیتر است. میتواند منجر به کیست در کبد، ریهها و مغز شما شود. کیستها سرطانی نیستند؛ اما به طور مشابه به تومورهای مهاجم گسترش مییابند.
تفاوت کیست هیداتید و کیست ساده کبدی
کیست هیداتید نتیجه یک عفونت انگلی است. از سوی دیگر، کیستهای ساده کبدی معمولاً در بدو تولد وجود دارند. در واقع کیستهای هیداتیک میتوانند بهاندازهای بزرگ شوند که بر عملکرد کبد تأثیر بگذارند.
درصورتیکه کیستهای ساده کبدی بهندرت به این بزرگی میرسند. کیستهای هیداتیک و کیستهای ساده کبدی نیز به درمانهای متفاوتی نیاز دارند.
تشخیص بیماری هیداتید
آزمایشهای تصویربرداری و آزمایش خون رایجترین راههای تشخیص بیماری هیداتید هستند. در واقع آزمایش خون میتواند سطوح بالایی از آنتیبادیها را برای عفونت اکینوکوک نشان دهد.
همچنین معاینات تصویربرداری اندازه، شکل و محل کیستها را نشان میدهد. متخصص از اشعه ایکس، سیتیاسکن یا سونوگرافی برای بررسی کیستها استفاده میکند.
کیستهای هیداتیک دارای چند ویژگی هستند که باعث میشود در اسکنهای تصویربرداری متفاوت از کیستهای ساده کبدی ظاهر شوند، از جمله:
- دیواره کیست چندلایه
- کیست فروریخته در داخل دیواره کیست
- دیواره کیست ضخیم یا کلسیفیه
درمان بیماری هیداتید
لازم به ذکر است که درمان بیماری هیداتید بستگی بهاندازه و محل کیست دارد. رایجترین درمانها عبارتاند از:
- دارو: کیستهای کوچک و سطحی در یک محل ممکن است به داروهای ضد انگلی به نام بنزیمیدازول پاسخ دهند. بنزیمیدازولها انگلها را از بین میبرند و کیستها را کوچک میکنند. دامپزشک ممکن است دارو را با آسپیراسیون یا جراحی ترکیب کند.
- تخلیه کیست: در روش PAIR از یک سوزن یا کاتر برای تخلیه کیست استفاده میشود. یک ماده شیمیایی ضد انگل قبل از تخلیه مجدد کیست به داخل کیست تزریق میشود. دامپزشک این روند را تا زمانی که کیست به طور کامل تخلیه شود تکرار میکند.
- جراحی: کیستهای بزرگ و عمیق ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. برداشتن کیست با جراحی شامل برداشتن بخشی یا تمام کیست و یا حتی بخشی از کبد است. جراحی خطر ریختن انگلها را در حفره شکمی دارد.
